مهارتهای روانشناسانه برای کنترل خشم

خشم در اسلام نیز به خشم مثبت و منفی تقسیم میشود و نه تنها در بعضی موارد نکوهیده نیست، بلکه کاملا مقدس به شما میرود و حتی با نسبت دادن صفاتی همچون جبار و قهار به خداوند میتوان این ویژگی را صفتی الهی هم دانست.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از فرهنگ کده ؛ فرقی نمیکند سرکار هستیم یا توی خیابان یا سر کلاس و دانشگاه، سوار تاکسی میشویم یا مشتری پروپاقرص اتوبوس های شلوغ بی آرتی هستیم یا به قیمت دست و پای له شده، خودمان را وارد واگن های مترو میکنیم. حتی اگر توی خانه زیر باد کولر نشسته باشیم ،کافی است کنترل تلویزیون را به دست بگیریم و جعبه جادو را روشن کنیم تا با آدم هایی روبه رو شویم که خشونت تنها حربه ای است که یاد گرفته اند، آدمهایی که با کوچکترین تلنگری از کوره در میروند و کف به دهان می آورند و فشار خونشان به بیست میرسد.

 

همین آدمها هستند که سر مسائل کوچک داد و بیداد راه میاندازند و فحاشی می کنند و اگر به تریج قبایشان بر بخورد فوراً دست به قفل فرمان میشوند! حالا نه اینکه فکر کنید با این همه خشم و عصبانیت راه به جایی میبرند و به آنچه که میخواهند میرسند، چون خیلی وقتها خشمشان نه تنها سودی برایشان ندارد بلکه آنها را توی کوزه هم میاندازد و در امتحان زندگی رفوزه می کند پس چرا باز هم داد میزند و خشمگین میشوند؟ شاید چون راه قورت دادن عصبانیتشان را بلد نیستند.

 

اسلام، خشم و مدیریت آن

نیم نگاهی به متون اسلامی نشان میدهد که این دین مبین، خشم را به عنوان یک احساس انسانی کاملا معتبر میداند و آن طور که دکتر طاهره الهی، استادیار گروه روانشناسى دانشکده علوم انسانى دانشگاه زنجان در مقاله ای تحت عنوان «خشم در نگاه اسلام و روان شناسى؛ کظم غیظ چیست؟ سرکوب خشم یا مدیریت آن » مینویسد: دانشمندان و علماى اسلامى، خشم را یکى از نعمت هاى بزرگ خداوند مى‌دانند که در وجود انسانها به ودیعه نهاده شده است و به واسطه آن انسان براى بقاى خویش، در برابر ناملایمات طبیعت تلاش مى کند و به بازسازى و آبادى دنیا و آخرتش مشغول مى شود.

 

جهاد با دشمنان، حفظ نظام بشر، امر به معروف و نهى از منکر، اجراى تعزیرات، دفاع از جان و مال و جهاد با نفس، فقط به کمک و یارى این غریزه ممکن مى گردد و اگر غریزه خشم نبود، بشر رو به نابودى و تباهى مى گذاشت. از سوى دیگر، همین نیروى حیاتى و غریزى(خشم) مى تواند ویران کننده نیز باشد، در حدى که بر انسان غلبه مى کند تا آنجاکه اعمال و کردار فرد از کنترل عقل و دین و تبعیت از آنها خارج مى شود.

 

دین مبین اسلام ما را به فرو خوردن خشم و کظم غیظ دعوت مى کند و در آیات و روایات و احادیث فراوانى تأکید بر این صفت پسندیده شده است. خداوند حکیم در قرآن فرو خوردن خشم را یکى از ویژگى هاى پرهیزکاران مى داند. با توجه به فراوانى آیات و روایات در این زمینه، به چند مورد اکتفا مى شود.

 

همانطور که گفته شد خشم در اسلام نیز به خشم مثبت و منفی تقسیم میشود و نه تنها در بعضی موارد نکوهیده  نیست، بلکه کاملا مقدس به شما میرود و حتی با نسبت دادن صفاتی همچون جبار و قهار به خداوند میتوان این ویژگی را صفتی الهی هم دانست.

 

خشم مقدس در اسلام خشمی است که جز برای خداوند اتفاق نمیافتد، به طوریکه علامه محمد حسین طباطبایی در کتاب سنن النبی مینویسد: هرگاه رسول خدا(ص) خشمگین می شد که جز برای خدا غضب نمیکرد چیزی تاب مقاومت در برابر غضب آن حضرت را نداشت. در غیر از امور مقدس، اسلام خشم را نکوهیده میداند و انسان را به کظم غیب یا فروخوردن خشم و عصبانیتش دعوت میکند، چنانچه خداوند در سوره آل عمران میفرماید: همانا که در توانگرى و تنگدستى، انفاق مى کنند و خشم خود را فرو مى برند و از خطاهاى مردم درمى گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.

 

کظم غیظ همچنین در سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز به شدت نمود دارد در اصول کافى باب کظم الغیظ از پیامبر مهر و دوستی حضرت محمد(ص) روایت شده است که فرمودند: از محبوبترین راهها به سوى خداوند ـ عزوجل ـ دو جرعه (نوشیدن) است: جرعه خشمى که با بردبارى آن را رد کنى و جرعه مصیبتى که با صبر آن را برگردانى و همچنین از امام باقر(ع) نیز نقل شده است که فرمودند: هر که خشمی را فرو خورد که بتواند آن را اعمال کند، خدا روز قیامت دلش را از ایمنی و ایمان پر کند.

 

به گفته حجت الاسالم مسروری، کارشناس مذهبی بخشش مهمترین ابزار اسلامی برای کنترل احساس خشم است. این روش توسط پیامبر اکرم (ص) نیز به شیوه کلامی و غیر کلامی توصیه و سفارش شده و روایت معتبری در این زمینه وجود دارد که در زمان شهادت حضرت حمزه در جنگ احد، آیه شریفه «و ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم به و لئن صبرتم لهو خیر للصابرین»از سوره نحل بر پیامبر نازل شد و جبرئیل از جانب خداوند پیام آورد که: هرگاه خواستید کسی را مجازات و عقوبت کنید، تنها به مقداری که به شما تعدی شده کیفر دهید و اگر صبر کنید، این کار برای صبرکنندگان بهتر است. پس پیامبر نیز با شنیدن این آیه آرام گرفته و فرمودند پس من صبر میکنم.

 

همچنین در سوره نور عفو کردن دیگران به عنوان راهی برای رسیدن به بخشایش خداوند و آمرزیده شدن از جانب خداوند معرفی شده است و پروردگار متعال در این آیه میفرماید: و سرمایه داران و فراخ دولتان شما نباید از دادن مال به خویشاوندان و تهیدستان و مهاجران راه خدا دریغ ورزند و باید عفو کنند و گذشت نمایند مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید و خدا آمرزنده مهربان است.

 

از دیگر روشهایی که اسلام برای کظم غیط به آن توصیه و سفارش میکند میتوان به وضو گرفتن با آب سرد، پرهیز از مراوده با افراد خشمگین و عصبانی، توجه به قدرت کیفر الهی، سکوت و تغییر حالت، عفو و گذشت، مراودات دوستانه و خوش خلقی و... اشاره داشت. افزایش ارتباط با خداوند نیز از دیگر روشهایی است که میتواند به آرامش افراد کمک کند و شاید به همین خاطر هم هست که در ماه رمضان به دلیل فضای معنوی که در این ماه وجود دارد، علی رغم اینکه زمینه فیزیولوژیک برای از کوره در رفتن فراهم است، افراد آرامش بیشتری پیدا میکنند.

 

مهارتهای روانشناسانه برای کنترل خشم

همانطور که در کتاب الکافی به نقل از امام باقر(ع) نقل شده است که فرمودند: همانا که مرد خشمگین می شود و تا خود را داخل آتش نکند و به گناهی دست نیالاید (آرامش نمی یابد و خشمش فرو ننشیند) پس برای اینکه در هنگام خشم به کارهای ناشایست اقدام نکنید، هرگاه شخصی خشمگین شد اگر ایستاده است فورا بنشیند تا پلیدی و وسوسه شیطان از او دور شود و هرگاه به خویشاوندش غضب کند، به نزد او برود و بدنش را مس کند؛ چرا که خویشاوند اگر مس شود، آرامش یابد.

 

در روانشناسی نوین نیز این روش به عنوان راهکاری موثر برای فروخوردن خشم در نظر گرفته میشود. دکتر پرویز رزاقی، روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه دور نگه داشتن خود از موقعیت های استرسزایی را که باعث بروز خشم و غضب میشود، روشی ایده ال برای مدیریت خشم میداند.

 

آتنا جهانگیری، روانشناس بالینی نیز نشان دادن خشم به شکل درست را از ابزارهای مهم کنترل خشم معرفی میکند و هشدار میدهد که سرکوب کردن عصبانیت در درون فرد، فقط به صورت مقطعی میتواند بر این احساس سرپوش بگذارد اما در بلندمدت چارهساز نخواهد بود.

 

این روانشناس همچنین تذکر میدهد که افراد برای کنترل خشم و عصبانیت خود باید روش درست بخشیدن دیگران را یاد بگیرند تا بتوانند به طور کامل موضوع را در ذهن خود تمام کنند نه اینکه فقط آن را نادیده بگیرند. با توجه به آثار زیانبار فردی و اجتماعی خشم، کنترل خشم به یک ضرورت برای بهبود رفاه و آسایش بشر تبدیل شده است.

 

کنترل خشم ممکن نیست مگر اینکه از هیجان بنیادی آگاه بوده و از دانش کافی درباره سطوح هیجان، مراحل، آثار جسمانی، عاطفی، شناختی و رفتاری آن شدت و ضعف آن برخوردار باشیم. بر اساس آموزه های دین اسلام، فرد موظف است از خطاهای مردم در گذرد، با آنها مدارا کند، صبور باشد، نقد پذیر باشد و نصیحت شنو باشد و به نیکوترین آنها ترتیب اثر دهد. فرد مومن در همه شرایط حضور خدا را احساس می کند و می داند طبق وعده الهی فروبردن خشم باعث عزت، امنیت و آرامش خود می شود و حتی او را نزد دیگران محبوب می کند.

منبع: سایت دانا http://www.dana.ir