تاریخچه خشونت در ادبیات داستانی معاصر

این یادداشت قصد دارد با گذری سریع-به واسطه گستردگی موضوع- از ادبیات معاصر، ریشه‌های خشونت را در داستان‌های دوره‌های مختلف مورد بررسی قرار دهد. هدف این است که پیشینه این موقعیت داستانی در ادبیات معاصر معلوم گردد تا بتوانیم با خوانشی درست به سراغ رمان تاثیرگذار «شکار کبک» برویم. در این یادداشت سعی کرده‌ام از زمینه‌های مختلف خشونت نام ببرم و کتاب‌های مهم را معرفی کنم. امید است در فرصتی دیگر هر کدام از این سرفصل‌ها گسترده شده و به جزئیات آن پرداخته شود.

 

 مفهوم زن در فرهنگ ایرانی، به عنوان موجودی ضعیف، آسیب‌پذیر و ناتوان در تقابل با جنس قوی! شناخته شده است و همواره در چنین شخصیت‌هایی نمود پیدا می‌کند و بسیار کم دیده‌ایم زنی در داستانی عصیانی داشته باشد یا سعی کند در شرایط موجود تغییری به وجود آورد. البته نمی‌شود از تجربه‌های شهرنوش پارسی‌پور و همپنین غزاله علیزاده گذر کرد و این گذاره بیشتر درباره نویسندگان مرد و همراه با استثنائات صادق است.

صحبت درباره درست و غلط بودن این باور و ریشه‌یابی علل آن، موضوع بحث ما نیست و نمی‌شود به سادگی به آن پرداخت. ارتباط این بحث با زمینه خشونت در ادبیات به آنجایی برمی‌گردد که بیشترین قربانیان داستان‌هایی با مضمون خشونت، زنان هستند و همواره این زنانند که مورد حمله قرار می‌گیرند، زخمی می‌شوند، ضربه جسمی و روحی می‌بینند و گاهی به شیوه‌های گوناگون و بعضاً وحشیانه مورد تجاوز قرار می‌گیرند و کشته می‌شوند. و احتمال می رود چنین برداشتی به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه در ذهن مولف تثبیت شده است که منتج به چنین اتفاقاتی در داستان‌ها شده است.

اقسام خشونت خانوادگی در قرآن

در آیات وحی هر سه شکل یاد شده وجود دارد. برخی آیات از خشونت میان والدین حکایت دارد، شماری دیگر از خشونت میان والدین و فرزندان می‌گوید و تعدادی نیز از خشونت فرزندان بر یکدیگر و بر والدین.

← خشونت والدین بر یکدیگر
در آیات وحی هر دو شکل خشونت والدین بر یکدیگر وجود دارد. در خانواده نوح و لوط (علیهماالسلام) زن خانواده خشونت می‌کند و در خانواده فرعون مرد خانواده خشونت گرا است. در خانواده لوط و نوح (علیهماالسلام) نوع خشونت روحی و روانی است و همسر نوح (علیه‌السّلام) با مجنون خواندن آن حضرت و همسر لوط (علیه‌السلام) با خبر دادن آمدن مهمانان لوط به قوم لوط همسران خویش را آزار می‌دهند و در خانواده فرعون خشونت، جسمی و روحی و روانی است و آسیه همسر فرعون قربانی هر دو شکل خشونت می‌شود و در عصر جاهلی برخی مردان بر زنان خانواده خویش خشونت داشتند به این امید که ارث ایشان را در اختیار گیرند و قسمتی از مال ایشان را تصاحب کنند:
«ضرب الله مثلا للذین کفروا امرات نوح و امرات لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتاهما فلم یغنیا عنهما من الله شیئا؛   خداوند برای کسانی که کافر شده‌اند به همسر نوح و همسر لوط مثل زده است، آن دو تحت سرپرستی دو بنده از بندگان صالح ما بودند ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دو پیامبر سودی به حالشان نداشت.»
«اذ قالت رب ابن لی عندک بیتا فی الجنة و نجنی من فرعون و عمله و نجنی من القوم الظالمین؛  در آن هنگام که گفت: پروردگارا خانه‌ای برای من نزد خودت در بهشت ساز، و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش!»

خشونت در خانواده در قرآن

خشونت خانوادگى از منظر قرآن کریم(۱)

در نهاد خانواده

حسادت، باورهاى ناروا، مشکلات اقتصادى، بیمارى، بدآموزى، بدگمانى، کبر و خودبینى، حب دنیا، شهوت، خستگى، از عوامل اصلى خشونت در آیات وحى معرفى شده‏اند.
والدین در مدیریت خشم باید نیکو رفتارى کنند. روحیه اعضاى خانواده را بشناسند، از قربانى خشونت حمایت کنند و با خشونت‏گر برخورد کنند و ایجاد مهر و محبت در میان اعضاى خانواده نمایند.
تغییر وضعیت جسمى، سکوت، گوش دادن به سخنان خشونت‏گرا، توجه به آثار خشونت و وضو گرفتن از راههاى کنترل خشم شناخته مى‏شود. از سویى دیگر حکومت‏ها با وضع برخى قوانین و مقررات مى‏توانند در راستاى کنترل خشم قدم بردارند.